Zupa z jarmużu i buraków oraz filmy pełne strachu

Gdy deszcz, wiatr i egipskie ciemności odbierają ochotę na wieczorne spacery, a kanapa, ciepły koc i kominek wydają się nie tylko atrakcyjną, ale również rozsądną opcją, wtedy ze spokojnym sumieniem można zatopić się w zaległej lekturze lub obejrzeć film, na który w innych warunkach byśmy sobie nie pozwoli.

Gdy za oknem ciężkie krople deszczu stukają jak potępieńcy w okna, gdy wiatr wyje w kominie, a ujadanie psa przybiera niepokojący odcień, wtedy jest czas na strachy, historie pełne grozy i duchów wychylających się zza drzew w upiorną noc.

Klasyka to podstawa, więc w programie tylko dla dorosłych klasyka gatunku w rodzimym wydaniu. Dziś wprawdzie żadnego z cytowanych niżej filmów nie nazwalibyśmy horrorem, niemniej w czasach swej premiery za takowe uchodziły. „Lokis. Rekopis profesora Wittenbacha”, „Wilczyca” i „Widziadło” to moje halloweenowe propozycje.

Film Janusza Majewskiego niedawno wspominałam, gdyż główną rolę żeńską zagrała w nim nieodżałowana Małgorzata Braunek. „Lokis” jest najstarszą produkcją w tym zestawieniu (1970), zaś „Wilczyca” i „Widziadło” powstały na początku lat 80. Poza gatunkowym ciężarem filmy te mają wiele cech wspólnych.

Wszystkie trzy są filmami kostiumowymi, ich akcja dzieje się w poprzednich epokach: „Wilczycy” w 1848, „Lokis” również osadzony jest w realiach II połowy XIX w., zaś akcja „Widziadło” przypada na przełom XIX/XX w. Realizatorzy filmów nie pokusili się o uwspółcześnienie, co moim zdaniem jest słusznym zabiegiem. Dzięki temu odbiorca daje postaciom pewien kredyt zaufania, traktując ich jak „nieoświeconych”. Pomaga widzowi w tym zaplecze kulturowe, którym obarczyły go szkolne lektury. Romantyczny wiek grozy i młodopolskie zwątpienie wypełnianiają nasze horrory po brzegi.

Wspólnym mianownikiem jest animizm i wiara we wcielanie się dusz w postaci zwierzęce. Niedźwiedź w „Lokisie”, tytułowa wilczyca i ostatecznie koń w „Widziadle” są równoprawnymi bohaterami, których dzika natura budzi niepokój, lęk, a także fascynację. Dwoistość w ich postrzeganiu odbija się na psychice głównych postaci, którzy uciekając, wciąż się do nich zbliżają.

„Wilczyca” Marka Piestraka jest najmroczniejszym i najbardziej surowym obrazem w tym zestawieniu. Dziś znanym głównie z rozbawiającej charakteryzacji Iwony Bielskiej, ale warto mieć na uwadze, że film odniósł sukces kasowy. Myślę, że warto obejrzeć go ponownie (choćby ze względu na sentymenty).

Janusz Majewski jest jednym z moich ulubionych polskich reżyserów. Uwielbiam plastyczną wartwę jego filmów oraz dbałość o oprawę muzyczną. Muzykę do „Lokisa” skomponował Wojciech Kilar. Uwagę zwracają też scenografia oraz pięknie ujęte plenery.

Najciekawszym z nich jest jednak „Widziadło”, które powstało w oparciu o „Pałubę” Irzykowskiego. Fantazyjne plenery, piękne światło i oniryczny klimat przenoszą widza w nierealną krainę, która z pozoru jest sielanką, podczas gdy rzeczywistość graniczy z szaleństwem. Film przesycony jest erotyką i zmysłowością, jakich próżno szukać we współczesnym polskim kinie.

Każdy z nich zasługuje na uwagę również ze względu na plejadę znakomitych aktorów: Edmund Fetting, Małgorzata Braunek, Iwona Bielska, Olgierd Łukaszewicz, Marzena Trybała, Roman Wilhelmi, Hanna Stankówka, Gustaw Lutkiewicz, Henryk Machalica, Leon Niemczyk, Hanna Mikuć i wielu innych. Stworzyli oni naprawdę barwny korowód postaci. Wśród nich uwagę przykuwają postaci drugo- a nawet trzecioplanowe – wiedźma grana przez Stanisława Milskiego, Berestajka (Anna Chodakowska) czy hrabina Szemiotowa (w tej roli Zofia Mrozowska).

Dzisiaj filmy, które są takimi malarskimi opowieściami, uchodzą za kino artystyczne, a nie stworzone dla szerokiej publiczności. W czasach, gdy efekty specjalne wygenerowane przez komputery stanowią coraz większą część obrazu filmowego, przyjemnie dla odmiany zobaczyć produkcję zapisaną na taśmie celuloidowej.

By nie zakłócać mrocznej atmosfery, w menu proponuję wpisać krwiście czerwoną zupę z buraków i jarmużu. Ten tradycyjny przepis kuchni śląskiej odświeżyła dla naszego magazynu Magda (Zielenina), a poniżej przedstawiam moją wersję. Zupa ta jest doskonałą alternatywą dla barszczu, a do tego ten intensywny kolor…

ZUPA Z JARMUŻU I BURAKÓW

• 1,5 l bulionu warzywnego
• ½ szklanki kaszy perłowej
• 120g jarmużu
• 3-4 małe buraki
• 3 szalotki bananowe
• 1 łyżka oliwy
• sól, pieprz

1. Cebulę siekamy, buraki obieramy i trzemy na największych oczkach tarki. Kaszę płuczemy. Jarmuż myjemy, rwiemy na mniejsze kawałki.

2. W garnku rozgrzewamy olej, szklimy cebulę. Wlewamy bulion, dodajemy kaszę. Gotujemy około kwadransa, dodajemy starte buraki i jarmuż. Zagotowujemy, doprawiamy, podajemy gorące.

Kadry z filmów ze zbiorów FN.